Trật xương bánh chè: nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và điều trị

Trật xương bánh chè là chấn thương xảy ra sau tai nạn tại đầu gối. Chấn thương thường đi kèm với tổn thương các mô mềm xung quanh đầu gối. Dù là tình trạng nhẹ hay nặng, trật bánh chè vẫn là một trường hợp nguy cấp, người bệnh cần được đưa đến bệnh viện trong thời gian sớm nhất có thể.

Trật xương bánh chè là gì?

Trật xương bánh chè hay trật khớp bánh chè là chấn thương mà khớp xương bánh chè bị trật ra khỏi rãnh của khớp gối. Người bệnh không thể cử động cẳng chân sau do tình trạng xáo trộn cấu trúc khiến đầu gối bị khóa, thường kéo theo hệ lụy rách dây chằng khớp gối.

Xương bánh chè là một phần của cấu trúc khớp gối, cùng với xương đùi và xương chày. Xương bánh chè nằm bao bọc quanh đầu gối, đóng vai trò là điểm liên kết của cơ thẳng đùi và cơ rộng giữa. Trong khi đó, cơ rộng trong và cơ rộng (Các gân cơ này còn được gọi chung là gân cơ tứ đầu đùi) ngoài bám vào bờ của xương bánh chè.

Xương bánh chè hoạt động như điểm tựa làm tăng lực cho vận động gấp duỗi gối được diễn ra vững chắc hơn. Những công năng chính của xương bánh chè bao gồm:

  • Liên kết gân cơ tứ đầu và dây chằng bánh chè.
  • Tiếp thêm lực để cơ tứ đầu hoạt động tốt hơn.
  • Bảo vệ gân cơ tứ đầu khỏi lực ma sát sát bằng cách giảm thiểu sự tiếp xúc của gân với xương đùi.
  • Bảo vệ các cấu trúc sâu hơn bên trong khớp gối.

Xương bánh chè bị trật là một trong các loại chấn thương phổ biến, xảy ra khi có lực bên ngoài tác động mạnh khiến cho xương bánh chè bị trật ra khỏi vị trí thông thường. So sánh với xương chày hoặc xương đùi, thì xương bánh chè dễ bị trật hơn. Tuy nhiên đây cũng là một ưu điểm trong điều trị, cấu trúc sẽ dễ dàng được nắn chỉnh lại hơn so với 2 xương khác trong khớp gối. 

Trật xương bánh chè: nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và điều trị
Trật xương bánh chè: nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và điều trị

Ai dễ bị trật xương bánh chè?

Trật xương bánh chè phần lớn xảy ra do chấn thương, tai nạn, bất cứ ai cũng có thể mắc phải. Đặc biệt là đối với những chấn thương đầu gối. Các đối tượng có nhiều khả năng bị chấn thương đầu gối cũng sẽ có tỷ lệ rủi ro trật bánh chè cao hơn. Những người dễ gặp phải chấn thương này bao gồm:

  • Vận động viên, đặc biệt là vận động viên các môn thể thao dùng chân, bật nhảy và có tính đối kháng.
  • Vũ công, thường xuyên thực hiện các động tác xoay chuyển nhanh.
  • Người có cấu trúc cơ xương khớp lỏng lẻo, ít vững (Người từng phẫu thuật thay khớp gối, người ít vận động, người có các thói quen gây tích tụ vi chấn thương tại đầu gối).
  • Người thừa cân béo phì.

Đây có thể là một dị tật bẩm sinh, tuy nhiên không quá phổ biến. Bệnh được cho là có liên quan mật thiết đến một số vấn đề như là:

  • Hội chứng Larson.
  • Chứng loạn sản Diastrophic.
  • Hội chứng Down.
  • Hội chứng móng xương bánh chè (NPS).

Phân loại trật khớp xương bánh chè

  1. Cấp tính

Trật xương bánh chè cấp tính là chấn thương thường xảy ra do tai nạn. Đầu gối chịu lực tác động từ bên ngoài lớn hơn ngưỡng chịu đựng của cấu trúc, khiến cho xương bánh chè bị xô lệch ra khỏi vị trí ban đầu.

Chấn thương trật khớp bánh chè cấp tính còn thường xảy ra ở những tai nạn té ngã do mất vững khớp gối. Khi người bệnh vận động, cấu trúc khớp không đủ khả năng để chống đỡ tải trọng cơ thể một cách vững chắc, tăng cao rủi ro gặp chấn thương. Những tình trạng cấp tính trật khớp bánh chè luôn gây ra cơn đau dữ dội và hiện tượng giảm tầm vận động khớp gối tại chỗ. Người bệnh cần được đưa đi cấp cứu trong thời gian sớm nhất.

  1. Bẩm sinh

Trật xương bánh chè bẩm sinh là một dị tật bẩm sinh ở trẻ sơ sinh. Đây là một dị tật hiếm gặp, và có liên quan đến những hội chứng rối loạn khác, hoặc những bất thường bên trong môi trường tử cung của thai phụ.

Thông thường, khó để biết trước được liệu đứa trẻ có khả năng bị trật xương bánh chè bẩm sinh hay không. Dù vậy, xương trẻ sơ sinh mềm có thể thực hiện nắn chỉnh điều trị với thủ thuật đơn giản, hiệu quả điều trị cao.

Nguyên nhân gây trật bánh chè

Những nguyên nhân gây trật xương bánh chè có thể xảy ra:

  • Té ngã sinh hoạt ở người lớn tuổi, hoặc người có cấu trúc đầu gối lỏng lẻo. Các tai nạn phổ biến nhất là té ngã khi đi cầu thang, té ngã khi leo lên cao… Những hoạt động này, đầu gối luôn có xu hướng là nơi tiếp đất và chịu lực va chạm lớn, đủ để gây ra trật bánh chè.
  • Chấn thương thể thao, chấn thương trong lao động. Thường xảy ra do đầu gối chịu lực quá mức dẫn đến bị trật xương bánh chè. Hoặc do những vận động xoay gối nhanh, té ngã trong thể thao cũng có thể gây ra tình trạng xương bánh chè bị trật. (2)
  • Tai nạn giao thông sẽ gây trật khớp bánh chè khi đầu gối chịu va đập mạnh vào bề mặt cứng như là: Ngã từ trên xe, người bị tông xe vào đầu gối…

Dấu hiệu bị trật xương bánh chè

Mất vận động khớp gối cùng với cơn đau nhói ở đầu gối là 2 biểu hiện lâm sàng rõ ràng nhất của trật xương bánh chè. Ngoài ra, tình trạng này cũng có thể gây ra biến dạng đầu gối, có thể nhìn thấy bằng mắt thường.

Và khi đầu gối bị trật có thêm những triệu chứng sưng tấy, phù nề, cơn đau không có dấu hiệu thuyên giảm theo thời gian, có nghĩa đây là chấn thương ở mức độ nặng, xương bánh chè không thể tự quay về vị trí ban đầu. Ngay lúc này, người bệnh cần phải đến bệnh viện để được can thiệp điều trị. (3)

Với trật xương bánh chè cấp tính, bệnh ở mức độ nhẹ, người bệnh chỉ bị giảm tầm vận động khớp gối, và cơn đau khớp vẫn còn trong ngưỡng chịu đựng. Cần chú ý quan sát những triệu chứng sau đây để biết liệu chấn thương có đang tiến triển xấu đi hay không. Những triệu chứng cảnh báo mà người bệnh nên biết:

  • Cơn đau nhói dai dẳng, trở nặng theo thời gian.
  • Tình trạng mất vững hoặc không thể chịu lực ở đầu gối.
  • Sưng, bầm tím tại đầu gối ngày càng rõ rệt hơn.
  • Dần cứng khớp, không thể đi lại.

Cơn đau khi bị trật khớp chè đùi

Cơn đau từ chấn thương có cảm giác đau nhói, rõ ràng hơn khi người bệnh cố gắng cử động đầu gối, đi lại. Cơn đau này thường kéo dài dai dẳng cho đến khi tình trạng trật xương được cải thiện.

Mức độ cơn đau phụ thuộc vào bệnh cảnh của từng người bệnh. Những yếu tố ảnh hưởng đến mức độ cơn đau là:

  • Nguyên nhân gây trật xương bánh chè.
  • Mức độ nghiêm trọng của chấn thương.
  • Các tổn thương phần mềm xung quanh như: Dây chằng, hệ gân, dây thần kinh.

Ở mức độ nhẹ, cơn đau có thể chịu đựng được và có thể giảm dần khi đầu gối của người bệnh dần ổn định lại. Tuy nhiên, những nguy cơ tiềm ẩn từ chấn thương vẫn tồn tại, người bệnh vẫn cần nhanh chóng đi khám với bác sĩ để được kiểm tra toàn diện, tiên lượng các biến chứng từ trật khớp chè đùi và điều trị theo phác đồ phù hợp.

Sự khác nhau giữa trật khớp xương bánh chè và trật khớp gối

Trật khớp gối là chấn thương mà 3 xương đầu gối bao gồm: Xương đùi, xương bánh chè và xương chày bị xô lệch khỏi cấu trúc thẳng hàng. Phổ biến nhất là xương đùi bị mất tiếp xúc với xương chày. Từ đó, rủi ro mà các phần mềm xung quanh đầu gối bị tổn thương theo cũng cao hơn.

Trong khi đó, trật xương bánh chè mô tả hiện tượng xương bánh chè bị trật ra khỏi rãnh ròng rọc ở khớp gối. Sự liên kết giữa 2 xương đùi và xương chày có thể có liên quan hoặc không.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Trật khớp bánh chè làm giảm tầm vận động của người bệnh, có thể gây ra mất chức năng vận động khớp gối tạm thời trong những trường hợp nặng. Nhưng kể cả là trật khớp bánh chè nặng hay nhẹ, người bệnh có khả năng chịu đựng được các triệu chứng không thì việc đi khám bác sĩ vẫn là một việc cần làm trong thời gian sớm nhất.

Trong thời gian đi đến bác sĩ, người bệnh cần lưu ý những điều nên và không nên sau đây để hạn chế làm nặng hơn tình trạng tổn thương:

  • NÊN: Bất động khớp gối. Có thể nẹp lại đầu gối nhẹ nhàng bằng đệm, hoặc dùng khăn tắm/quần áo để giữ cho đầu gối cố định
  • KHÔNG NÊN: Nâng đầu gối, cong đầu gối, cố gắng bẻ đầu gối về lại vị trí cũ và không đi bằng chân đang bị trật xương bánh chè

Trật xương bánh chè có nguy hiểm không?

Trật xương bánh nếu không được điều trị sẽ gây ra những hệ lụy liên quan đến gãy xương, sụn, khả năng tái trật xương bánh chè cao, đồng thời người bệnh có thể bị viêm khớp gối thoái hóa sớm.

Người bệnh ở tình trạng nặng nhưng không được điều trị kịp thời sẽ đối mặt với những rủi ro như là:

  • Lan rộng phạm vi tổn thương phần mềm.
  • Giảm biên độ hoạt động của khớp gối.
  • Teo mô, chết mô.
  • Trường hợp xấu nhất có thể phải cắt bỏ chi trên đầu gối.

Chẩn đoán trật khớp xương bánh chè

Những phương pháp chẩn đoán trật xương bánh chè gồm:

  • Kiểm tra lâm sàng: Là bước đầu tiên khi bác sĩ tiếp nhận ca bệnh trật xương bánh chè. Bác sĩ sẽ quan sát hình dạng của đầu gối, kiểm tra mức độ cứng khớp, tình trạng vùng da quanh đầu gối. Người bệnh cũng cần cung cấp các thông tin bệnh sử, nguyên nhân xương bánh chè trật cho bác sĩ
  • Chẩn đoán hình ảnh: Những phương tiện chẩn đoán hình ảnh bao gồm: Chụp x quang, chụp cắt lớp vi tính, là những phương pháp chẩn đoán cao cấp hơn. Ngoài ra, MRI cũng dùng để đánh giá những tổn thương phần mềm như dây chằng đùi chè trong (MPFL),… Thông tin hình ảnh thể hiện trực quan tình trạng xương bánh chè và những tổn thương hiện có bên trong cấu trúc khớp gối. Từ đó, gợi ý cho bác sĩ nguyên nhân và tiên lượng của bệnh, sau cùng có thể đưa ra hướng điều trị phù hợp

Trật khớp xương bánh chè chữa được không?

Phương pháp điều trị trật xương bánh chè phụ thuộc vào mức độ trật khỏi rãnh, vị trí hiện tại của xương bánh chè, cùng với những tổn thương phần mềm hiện có của người bệnh. Nếu mức độ chấn thương nhẹ, không có tổn thương đến hệ thống dây chằng, gân hay mạch máu, bác sĩ sẽ nắn chỉnh để đưa xương bánh chè trở về rãnh khớp gối.

Tuy nhiên, nếu người bệnh kèm theo các tình trạng như là: Gãy xương, có mảnh sụn vỡ, rách/đứt dây chằng… Bác sĩ sẽ cân nhắc dựa trên tình trạng chấn thương để thực hiện phẫu thuật ngoại khoa nhằm xử lý tình trạng trật xương bánh chè lẫn các tổn thương phần mềm.

Người bệnh sau khi điều trị sẽ được kê cho các loại thuốc có công dụng giảm đau và chống viêm. Đồng thời, đeo nẹp cố định khớp gối để ổn định cấu trúc. Bên cạnh đó, chương trình vật lý trị liệu cũng có thể được chỉ định giúp cho người bệnh có thể rút ngắn thời gian phục hồi. Nhanh chóng hoàn lại sức mạnh khớp gối để nhanh chóng quay về cuộc sống bình thường. 

Trật xương bánh chè có thể kèm theo các tổn thương cơ quan mềm khác xung khớp gối, tiềm ẩn các biến chứng nguy hiểm. Thăm khám với bác sĩ giúp người bệnh được chẩn đoán chính xác tình trạng tổn thương của xương bánh chè và nhận được điều trị phù hợp.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Phòng khám Cơ Xương Khớp Tuệ Châu, Quý khách vui lòng liên hệ:

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Chat facebook Chat Zalo 0963 15 9119